Formative Assessment Cycle: การประเมินเพื่อพัฒนา ไม่ใช่แค่ให้คะแนน
- fonfonwebsite
- May 13
- 1 min read
การประเมินผลในห้องเรียนมักถูกเข้าใจว่าเป็นเครื่องมือในการ “วัดผลลัพธ์สุดท้าย” แต่นักการศึกษายุคใหม่ต่างเห็นตรงกันว่าการประเมินที่ทรงพลังที่สุด...คือการประเมินระหว่างทาง ซึ่งมีเป้าหมายเพื่อช่วยให้ผู้เรียน พัฒนา ไม่ใช่เพียงเพื่อ ตัดสินผลลัพธ์
หนึ่งในกรอบแนวคิดที่ได้รับความนิยมอย่างกว้างขวางคือ Formative Assessment Cycle หรือ “วงจรการประเมินเพื่อพัฒนา” ที่ช่วยให้ครูสามารถติดตามความเข้าใจของผู้เรียนอย่างใกล้ชิด และปรับกระบวนการเรียนการสอนให้เหมาะสมกับผู้เรียนแต่ละคนได้ทันที
6 ขั้นตอนสำคัญของ Formative Assessment Cycle
Set Clear Learning Goals – ตั้งเป้าหมายการเรียนรู้ให้ชัดเจน
Insight: ผู้เรียนจะเรียนรู้ได้ดีที่สุดเมื่อรู้ว่า “เขากำลังไปไหน” และ “จะรู้ได้อย่างไรว่าเขาไปถึงแล้ว”เทคนิค:
ใช้ Learning Intention + Success Criteria เขียนบนกระดานทุกครั้งก่อนเริ่มเรียน
ใช้ภาษาที่ผู้เรียนเข้าใจ เช่น “วันนี้เราจะรู้ว่า...” หรือ “หลังจากเรียนเสร็จ เราจะสามารถ...ได้”
ให้ผู้เรียนลอง เขียนเป้าหมายการเรียนรู้ด้วยคำของตนเอง
ตัวอย่าง:
แทนที่จะบอกว่า “เรียนเรื่องการบวกเศษส่วน” อาจเขียนว่า “เราจะสามารถบวกเศษส่วนที่มีตัวส่วนไม่เท่ากันได้อย่างเข้าใจ และอธิบายเหตุผลได้”
Elicit Evidence – ตรวจสอบความเข้าใจของผู้เรียน
Insight: การประเมินระหว่างทางที่ดีที่สุดคือ การสังเกตอย่างตั้งใจ โดยไม่ทำให้ผู้เรียนรู้สึกถูกทดสอบ
เทคนิค:
ใช้ “Exit Ticket” – ให้ผู้เรียนเขียน 1 สิ่งที่เข้าใจ และ 1 สิ่งที่ยังสงสัย ก่อนออกจากห้อง
ใช้ “Thumbs up / Sideways / Down” ขณะสอน เพื่อให้ผู้เรียนแสดงความมั่นใจแบบไม่ต้องพูด
ใช้ Kahoot หรือ Quiz แบบไม่ให้คะแนน เพื่อดูว่าห้องเรียนเข้าใจเรื่องไหนแค่ไหน
ตัวอย่าง:
หลังสอนเรื่องการวิเคราะห์ข่าว ให้ผู้เรียนไฮไลท์ประเด็นหลักของข่าวหนึ่งเรื่อง และเขียนว่าเหตุใดจึงคิดเช่นนั้น นี่คือหลักฐานว่าเขาเข้าใจหรือยังไม่เข้าใจแนวคิดสำคัญ
Interpret Results – วิเคราะห์ผลลัพธ์จากผู้เรียน
Insight: ไม่ใช่แค่ “ถูกหรือผิด” แต่ต้องถามว่า ผู้เรียนคิดอย่างไรจนได้คำตอบนั้น
เทคนิค:
ใช้ Checklist หรือ Rubric ที่มีเกณฑ์ชัดเจนเพื่อดูว่าเด็กอยู่ที่ระดับใด
สังเกตจาก “กระบวนการคิด” ไม่ใช่แค่ผลลัพธ์
บันทึก observation ระหว่างที่เด็กพูดหรือทำงานกลุ่ม เพื่อเข้าใจ “เบื้องหลังความคิด”
ตัวอย่าง:
ถ้านักเรียนเขียนบทความเรื่องสิ่งแวดล้อมผิดประเด็น แทนที่จะคิดว่า “เด็กไม่ตั้งใจ” ครูอาจพบว่าเด็กยังไม่เข้าใจความแตกต่างระหว่าง “ปัญหา” กับ “ผลกระทบ”
Give Feedback – ให้ฟีดแบ็กอย่างมีคุณภาพ
Insight: ฟีดแบ็กที่ดี = เฉพาะเจาะจง + สร้างแรงใจ + มีทางไปต่อ
เทคนิค:
ใช้โครงสร้าง “บอกจุดแข็ง – บอกสิ่งที่ควรปรับ – แนะนำแนวทาง”
ถามกลับ เช่น “ถ้าเติมส่วนนี้อีกนิด จะทำให้ผู้อ่านเข้าใจขึ้นไหม?”
ใช้การเขียนโน้ตเล็ก ๆ แนบไปกับงาน หรือ feedback video สั้น ๆ
ตัวอย่าง:
“ประเด็นที่เธอเลือกน่าสนใจมาก! ถ้าเติมตัวอย่างจริงอีกสัก 1 เรื่อง จะยิ่งทำให้คนอ่านคล้อยตามได้ดีขึ้นเลยนะ”
Adjust Instruction – ปรับการสอนตามข้อมูลที่ได้
Insight: ไม่ใช่แค่การ “ย้ำเนื้อหาเดิม” แต่คือการ “เปลี่ยนมุม เปลี่ยนวิธี” เพื่อให้เข้าใจง่ายขึ้น
เทคนิค:
แบ่งกลุ่มผู้เรียนตามความเข้าใจ แล้วใช้ “การเรียนรู้แบบหมุนเวียน (Station Learning)”
ใช้สื่อหลากหลาย เช่น วิดีโอ เกม ใบงาน หรือสอนย้อนกลับแบบ 1:1
พักบทเรียนหลัก แล้วแทรก Mini Lesson เพื่อติดอาวุธเฉพาะจุดที่ยังเข้าใจไม่ครบ
ตัวอย่าง:
เมื่อเห็นว่านักเรียนหลายคนยังสับสนเรื่อง “การสรุปใจความ” ครูอาจจัดกิจกรรม "จับคู่ประโยค–หัวข้อ" เพื่อฝึกคิดอย่างมีโครงสร้าง
Engage Students – สร้างการมีส่วนร่วมของผู้เรียนในกระบวนการ
Insight: การให้ผู้เรียน “ประเมินตนเอง” และ “ประเมินกันเอง” คือกระจกสะท้อนการเรียนรู้ที่ดีที่สุด
เทคนิค:
ใช้ Reflection Sheet ทุกวันศุกร์ หรือเมื่อจบบท
ให้ผู้เรียนให้คะแนนและฟีดแบ็กงานของเพื่อน (Peer Review) ด้วย Rubric ที่ครูกำหนด
ถามคำถามปลายเปิด เช่น “วันนี้เราเรียนรู้สิ่งใดที่เราไม่เคยคิดมาก่อน?”
ตัวอย่าง:
“เมื่อฉันเข้าใจว่าเพื่อนยังไม่เข้าใจเรื่องนี้ ฉันเริ่มรู้สึกว่าเราต้องช่วยกัน” – เสียงจากนักเรียนมัธยมที่ประเมินงานกลุ่ม
บทสรุป : จากการให้คะแนน…สู่การให้โอกาส
Formative Assessment Cycle ไม่ใช่แค่กระบวนการ แต่มันคือ “ทัศนคติของครู” ที่มองผู้เรียนว่าทุกคนมีศักยภาพจะเติบโต… ถ้ามีใครสักคนคอยฟังและมอบแรงส่งใจให้ เพราะฉะนั้น การประเมินเพื่อพัฒนา คือ การสร้างพื้นที่ปลอดภัยให้ผู้เรียนรู้สึกว่า ความผิดพลาด…ไม่ใช่จุดจบ แต่คือจุดเริ่มต้นของการเรียนรู้ครั้งใหม่
Comments